LOKASYON:
İki coğrafi bölgede toprakları buluna Erzurum İlinin arazi büyüklüğü, yaklaşık 25.066 km² kadar tutar. Bu toprakların kuzey kesimi yani İspir, Narman, Oltu, Olur, Pazaryolu, Tortum ve Uzundere İlçelerinin toprakları, Karadeniz Bölgesinin Doğu Karadeniz sınırları içinde kalmaktadır. Ancak bu kesim, İl topraklarının yaklaşık % 30’ luk bir payını oluşturur. Geriye kalan % 70 gibi önemli bir pay, Doğu Anadolu Bölgesi dahilinde yer alır. İl, arazi büyüklüğü bakımından, sırayla Konya, Sivas ve Ankara İllerinden sonra, Türkiye’ nin 4. büyük ili konumundadır.
YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ:
Erzurum İli, genel olarak yüksek arazilerden oluşur. Örneğin platoların deniz düzeyine göre yükseklikleri 2000 m’ yi bulur, bunların üstünde yer alan dağların yükseklikleri ise, 3000 m. ve daha yüksektir. Platolar ve dağlar arasında, yükseklikleri yaklaşık 1500 ila 1800 metrelere ulaşan depresyon ovalarıyla oluklar yerleşmiştir. Karasu-Aras Dağlarının bazı dağ kütleleri, Erzurum İli arazisini güneyde engebelendirmiştir. Bunların en önemlileri, Erzurum kenti ve Erzurum ovası (825 Km²) güneyinde yer almakta olan Palandöken Dağları (Büyük Ejder 3176 m.) ve Pasinler Ovası (540 km²) güneyinde yer alan Şahveled Dağları (Çakmak Dağı 3063 m.) olup, Bingöl Dağlarının kuzey yarısı da yine Erzurum İli sınırları içinde kalmaktadır.
İl topraklarını kuzeyden engebelendirmiş olan dağlarsa, Kuzey Anadolu Dağlarının ikinci sırasına bağlı yükseltilerdir. Bunların başlıcaları, İspir ve Erzurum arasında yer alan Mescit Dağları (en yüksek nokta 3239 m.), onların doğusundaki Kargapazarı Dağları (Dumlu Dağı 3169 m.) ve bir kısmı Kars ili sınırları içinde kalan Allahuekber dağlarıdır. Söz konusu edilen bu kuzey ve güneydeki dağların arasına, iki önemli depresyon ovası yerleşmiştir. Bunlar Erzurum Kentinin de kenarında kurulmuş olduğu Erzurum ovası ve Hasankale ovası olup, her iki ovayı birbirinden, 2030 m. yükseklikteki Deveboynu beli ayırır. Bunlardan Erzurum ovasının en alçak kesimi 1850 m, Hasankale ovasınınki ise, 1650 m. kadardır. Aslında bunlar birer ova özelliği gösterirler.
İKLİM ÖZELLİKLERİ:
İl arazisinin büyük çoğunluğunda, karasal iklim özellikleri egemendir. Kışlar uzun ve sert, yazlar kısa ve sıcak geçer. İl topraklarının kuzey kesimlerinde, yüksekliği yaklaşık 1000 ila 1500 metrelere inen vadi içleriyle çukur sahalarda iklim, büyük ölçüde sertliğini yitirir. Erzurum il merkezindeki meteoroloji istasyonunda 1929’ dan bu yana gözlem yapılmaktadır. Yaklaşık 70 yılı bulan gözlem sonuçlarına göre, ilde en soğuk ay ortalaması, -8.6 C, en sıcak ay ortalaması 19.6 C, en düşük sıcaklık -35 C ve en yüksek sıcaklık ise, 35 C olarak ölçülmüştür. Yıllık yağış tutarı 453 mmm. kadardır. En az yağış kış devresinde düşer. Bu devrenin yağışları kar biçiminde olup, kar yağışlı gün sayısı 50 ve kar örtüsünün yerde kalış süresi ise 114 gün kadardır. En yağışlı devre ilkbahar ve yaz mevsimleridir.
DOĞAL BİTKİ ÖRTÜSÜ:
İl arazisinde egemen doğal bitki örtüsü, step formasyonudur. Orman örtüsü, pek yaygın değildir. Bu örtünün alt sınırı, 1900-2000 metrelerde başlamakta ve üst sınır, 2400 metrelerde son bulmaktadır. Başlıca orman örtüsü alanları, Oltu, Olur ve Şenkaya ilçelerindeki sarıçam ve meşe ormanlarıyla, Erzincan-Aşkale sınırlarında rastlanan meşe ormanlarıdır. İl arazisinin % 60’ tan biraz fazlası steplerle kaplıdır. Bu doğal bitki örtüsü, yer yer keven topluluklarıyla verimsiz hale gelse de, geniş alanlarda mera hayvancılığına uygun verimli çayırlıklar durumundadır.
AKARSULAR:
İl topraklarının doğu yarısı, Hazarakaçlama Havzası içinde kalır. Bu kesimin sularını, Aras Irmağı toplar. Batı kesimi ise, Basra Körfezi akaçlama alanında, kuzey kesimi de Karadeniz akaçlama havzasında kalır. Batı kesimi sularını Karasu, kuzey kesimininkini ise, Tortum ve Oltu çaylarının birleşmesiyle oluşan Çoruh ırmağı toplar.
GÖLLER:
İlde doğal göller azdır. Yapay göller ise, yeni yeni oluşmaktadır. İlin en önemli doğal gölü, Tortum çayı üzerinde oluşmuş, bir heyelan-sed gölü olan, Tortum gölüdür. Aslında bu göl, yönetim olarak, 1997’ de ilçe merkezi yapılan Uzundere ilçesi yönetim sınırları içinde kalır. Alanı yaklaşık 8 km² kadar olan bu göl, kuzey batıda yer alan Kemerli dağından heyelan yoluyla kayan kütlelerin, Tortum çayının yatağını tıkaması yoluyla oluşmuştur. Bu nedenle çayın eski yatağı değişmiş ve önünde yüksekliği 48 metreyi bulan ünlü doğa harikası Tortum (Uzundere) Çağlayanı oluşmuştur. Gölün suları, 1963 yılında faaliyete geçen ve 1 km kadar kuzeydeki alçak bir boğazda kurulmuş olan Tortum santralını çalıştırmaktadır. Fazla sular ise, serbest akışa bırakılarak, Tortum çağlayanını oluşturmaktadır. Yapay göller arasında Serçeme çayı üzerinde yer alan Kuzgun barajı (10.3 km²), Lezgi suyu üzerindeki Palandöken Göleti (22 km²), Aras ırmağı üzerinde Söylemez barajı (14.2 km²) başlıcaları olarak burada hatırlanabilirler.
NÜFUS:
Erzurum, arazi büyüklüğüne koşut bir nüfus barındırmaz. Gerçi 1927’ de 270.400 dolayında olan il nüfusu, 2000 yılı itibariyle, 942.300’ e ulaşmıştı. Demekki, 73 yıllık teorik artış, 3.5 katı dolayında gerçekleşmişti. Ancak, bu süre içinde Türkiye nüfusunun beş kat dolayında arttığı hatırlanırsa, il nüfusunun yavaş artmakta olduğu anlaşılır. Bu durum ilin nüfus yoğunluklarına da yansımıştır. Örneğin, 1927’ de km² başına 10.8 kişi düşerken (Türkiye 16.7), 2000 yılında bu yoğunluk 37.6’ ya çıkabilmişti (Türkiye 79.8 idi). İl nüfusunun az oluşu, nüfus artış hızının düşük olmasıyla ilgili değildir. Aksine, gerek ilde ve gerekse Doğu Anadolu’ da doğal nüfus artış hızı, Türkiye ortalamasının (2000’ de % 1.5) çok üstündedir (1950’ de % 3, 2000’ de % 2.6 kadardı). Artışın çok yavaş cereyan etmesinde esas rolü, ilden göçler oynamaktadır. Gerçekten de, 1950-2000 devresinde ilden ayrılarak başka ilde oturan nüfus, yaklaşık 490.000’ i bulmuştu. İl dahilinde en büyük kent, Erzurum’ dur. Kentin nüfusu, 1927’ de 30.800 iken, ilk kez 1965’ de 100.000’ i aşmıştı (105.300 kadar). Giderek büyüyen nüfus, 1980’ de 200.7 bin, 1997’ de 298.7 bin ve 2000’ de ise 367.000 dolayına yükselmişti.
Sosyal Durum :
Yöre halkı gelenek ve göreneklerine bağlı olup, Atatürk Üniversitesinin varlığı halkın eğitim ve kültür seviyesine olumlu katkı sağlayarak değişim ve gelişime kolaylıkla uyum sağlamasına yardımcı olmaktadır.
İlimizde, özellikle kırsal kesimde halk geçimini tarım ve hayvancılıkla sağlamaktadır. Hayvancılık önemli bir yer tutmakta ise de girdi maliyetleri yüksek olduğu için et ve süt verimi düşük olmaktadır, bu ise hayat standardını önemli oranda etkilemektedir. Bunun yanısıra memur ve işçi istihdamı, üniversite öğrencileri ve askeri birliklerin İlimizde bulunması ekonominin hareketliliği bakımından önemli bir etki sağlamakla birlikte sosyo-kültürel yönden de olumlu sonuçlar doğurmaktadır.
İlimizde belirgin bir işsizlik vardır, bu yoğun işsizlik nedeniyle nüfus göçü yaşanmaktadır. İş aramak maksadıyla Ülkenin batısına, hatta yabancı ülkelere göç vardır.
Son yıllarda özellikle İl merkezinde çarpık kentleşmeyi önlemek için çalışmalar yürütülmekte modern şehir görünümü sağlamak için gayret edilmektedir. İlimiz merkezinde konut sıkıntısı bulunmamakta, ancak yüksek maliyetler nedeniyle dar gelirli vatandaşın uygun sosyal konutlarda iskan edilebilmesi için Toplu Konut İdaresi Başkanlığı aracılığıyla sosyal konut yapımına gidilmesi önem arz etmektedir.
Nüfus :
İl'in toplam nüfusu 1985 Yılı Genel Nüfus Sayımında 856.175 iken, 1990 Genel Nüfus Sayımında 848.201'e düşmüştür. 1985–1990 arasında toplam nüfusta % 0.93 bir azalma, 1990–2000 yılları arasında ise % 10.51 oranında bir artış olmuştur.
2000 Genel Nüfus Sayımı kesin sonuçlarına göre toplam nüfus 937.389 olup, 560.551 kişi ( % 59,7 ) şehirlerde, 376.838 kişi ( % 40,3 ) ise köylerde yaşamaktadır. İl Merkezi nüfusu 361.235 dir.
Erzurum, arazi büyüklüğüne paralel bir nüfus barındırmaz. Esasen 1927’ de 270.400 dolayında olan İl nüfusu, 2000 yılı itibariyle, 937.389’ a ulaşmakla 73 yıllık rakamsal büyüklükteki artış, 3.5 katı dolayında gerçekleşmiştir. Ancak, bu süre içinde Türkiye nüfusunun beş kat dolayında arttığı hatırlanırsa, İl nüfusunun yavaş artmakta olduğu anlaşılır. Bu durum İlin nüfus yoğunluklarına da yansımıştır. Örneğin, 1927’ de km² başına 10.8 kişi düşerken (Türkiye 16.7), 2000 yılında bu yoğunluk 37.6’ ya çıkmıştır (Türkiye 79.8 idi). Bu durumun başlıca sebeplerinden birisi yoğun nüfus göçüdür.
İdari Durum :
Erzurum İlinin merkez dahil 19 ilçesi, 40 belediyesi mevcut olup, 23.7.2004 tarih ve 25531 sayılı Resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu gereğince daha önce 1037 olan köy sayımız 973 olmuştur. Bu yasaya göre 62 köyümüz mahalle statüsüne geçerek 14’ü Ilıca Merkez İlçe Belediyesine, 48’i merkezde bulunan ilk kademe belediyelerine bağlanmıştır.
Ilıca ilçe belediyesi Büyükşehir Belediyesi sınırları içerisinde merkez ilçe belediyesi olmuş, Dadaşköy ve Dumlu belde belediyeleri de ilk kademe belediye statüsüne alınmıştır.
İlimizin yerleşim alanları çok dağınık olup, köy sayısından çok mezra, yayla, kom bulunmaktadır. Bu durum, kamu hizmetlerinin etkin ve verimli götürülmesinde zorluklara sebep olmaktadır.
Eğitim ve Kültür:
İlimizde 7 bağımsız anaokulu, uygulamalı anaokulu sayısı 3, Mesleki Teknik Eğitim Bünyesindeki Okul Sayısı 1, ilköğretim bünyesinde anasınıfı 60 ve özel ilköğretim okulları bünyesindeki okul sayısı 3 olup, toplam 1841 öğrenci eğitim öğretim görmektedir. 1066 ilköğretim okulunda toplam 141107 öğrenci,( 8 adet YİBO’da toplam 5651 öğrenci, 7 PİO’da 3375, 1 zihinsel engelliler okulunda toplam 74 öğrenci, 1 işitme engelli okulunda toplam 119 öğrenci, 1 Görme Engelliler İlköğretim Okulunda 33, 4 özel ilköğretim okulunda 821 öğrenci) ve 84 ortaöğretim okulunda toplam 28369 öğrenci, 2 özel lisede toplam 341 ve İşitme Engelliler Meslek Lisesinde toplam 46 öğrenci eğitim-öğretim görmektedir.
İlimizde 1066 İlköğretim okulu ile birlikte Fen Lisesi, 10 Anadolu Lisesi-Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi, Anadolu Sosyal Bilimler Lisesi, Anadolu Otelcilik ve Turizm Lisesi, 2 Anadolu Öğretmen Lisesi, Anadolu İmam-Hatip Lisesi, Anadolu Ticaret Meslek Lisesi, 2 Anadolu Kız Meslek Lisesi, 2 Anadolu Teknik Lisesi-Spor Lisesi ve bunun yanında Genel Lise, Endüstri Meslek Liseleri, Çok Programlı Liseler ile Kız Meslek Liseleri ve Ticaret Liseleri bulunmaktadır.
ERZURUM İLİNİN EĞİTİM DURUMU
|
|
Okul Sayısı
|
Öğrenci Sayısı
|
|
Okul Öncesi
Eğitim
|
Anaokulu
|
7
|
1841
|
|
Anasınıfı
|
60
|
|
İlköğretim
|
Resmi
|
1066
|
141107
|
|
Özel
|
4
|
821
|
|
Ortaöğretim
|
Resmi
|
84
|
28369
|
|
Özel
|
2
|
341
|
|
Üniversite
|
Fakülte
|
17
|
28026
|
|
Yüksekokul
|
21
|
Erzurum’ da tabiat şartları nedeniyle zaman zaman köy yolları kapanmakta ve taşımalı eğitim alanında zorluklar yaşanmaktadır. 8 yıllık kesintisiz ve zorunlu eğitim hususunda halen mevcut bulunan 8 YIBO ya ilaveten 4 YIBO ve 4 PIO yapıldığı taktirde sorun temelinden çözülecektir.
İlimizde Okuma-Yazma Oranı % 86,5 tir.
İlimizdeki Atatürk Üniversitesinde 17 fakülte, 6 enstitü, 21 yüksek okul, 16 araştırma ve eğitim merkezi, 2 Araştırma Hastanesi, tüm bu okullarda eğitim ve öğrenimini sürdüren 28026 öğrenci yanında, 2660 öğretim elemanı ve 2237 idari personel mevcuttur.
Yüksek öğretim yurtlarındaki yatak kapasitesi ise 5254’ü kız, 3390 'ı erkek olmak üzere toplam 8644 dür.
Kültürel faaliyetler bakımından gerekli tiyatro, sinema, folklor faaliyetleri gibi ortam ve olanakların bulunduğu İlimizde Kültür Merkezi yapıldığı taktirde bu faaliyetlere katkı sağlanacaktır.
İlimiz tarihi ve kültürel varlıkları bakımından oldukça zengin bir kültürel mirasa sahip olup Erzurum civarındaki Karas, Pulur, Güzelova ve Sos Höyükte yapılan arkeolojik kazılar ve bilimsel araştırmalar bu bölgenin M.Ö.4000 ve 3000 yıllarında meskun olduğunu ortaya koymuştur. Saltuklular dönemine ait Ulu Cami ( Atabey ) , Kale mescidi, Tepsi Minare ( Saat Kulesi ), Üç Kümbetler, Selçuklu dönemine ait Çifte Minareli Medrese ( Hatuniye ), İlhanlılar dönemine ait Yakutiye ve Ahmediye Medreseleri ile Osmanlı dönemine ait Lala Paşa Camii ve Rüstem Paşa Bedesteni ( Taşhan ) şehrin merkezi yapıları arasında yer almaktadır.
Cumhuriyetimizin ilk yıllarında inşa edilen Nenehatun Kız Lisesi, Kongre Binasının bulunduğu Güzel Sanatlar Lisesi ile Mareşal Çakmak Hastanesi önemli mimari yapılar arasında yer almaktadır.
1.Derece Arkeolojik Sit alanı olarak tescilli Erzurum Kalesi ile Kentsel Sit alanı olarak tescil edilen Erzurum Kale çevresi ve Üç Kümbetler Koruma Amaçlı İmar Planı Kültür Bakanlığınca yaptırılmıştır. Kamulaştırma çalışmaları devam etmektedir.Diğer sit alanlarına ait Koruma Amaçlı İmar Planları bulunmamaktadır.
İlimizde Türkiye 2. Futbol Liginde Erzurumspor adıyla faaliyet gösteren kulübünün yanı sıra Ata sporu atlı cirit, güreş ile futbol ve dağcılık ayrıca kış sporları başta gelmek üzere yaygın olarak sportif faaliyetler yapılmakta hemen hemen her yerleşim birimimizde bu faaliyetlere etkin katılım olmaktadır. Erzurum’ da ulusal ve uluslararası müsabakalar düzenlenmekte olup ulusal ve uluslararası yarışmalara sporcularımız katılarak başarılı dereceler elde etmektedirler.
İlimizde bulunan başlıca spor tesislerini sıralayacak olursak; 3 adet çim zeminli stadyum, yarı olimpik kapalı yüzme havuzu, ilçeler dahil 8 adet spor salonu, 80 yatak kapasiteli sporcu eğitim merkezi, 160 yatak kapasiteli kayak sporcu eğitim merkezi, 300 kişi/saat kapasiteli tek sandalyeli telesiyej tesisi, 10.000 seyirci kapasiteli Atlı Cirit oyun alanı ve 10 adet toprak zeminli futbol sahası ve açık tenis kortu bulunmaktadır. Bu tesislerde 32 spor dalında faaliyet gösterilmektedir.
İlimiz insanlarına hizmet veren yeteri kadar spor tesisi ve kompleksi bulunmamaktadır. İlimizdeki tesisler eski tarihlerde inşa edilmiş, şehrin artan nüfusuna yeterli gelmemektedir. Günün teknolojik şartlarına uygun şehrin muhtelif semtlerinde kapalı spor salonlarına ihtiyaç duyulmaktadır. Ayrıca 18 İlçemizin 4’ ünde spor salonu ve futbol sahası bulunmakta, 4’ ünde spor salonu inşaatı devam etmekte, 10’ unda ise kapalı spor tesisi bulunmamaktadır. Belde ve köylerimizin 390’ ında semt sahaları bulunmaktadır.
